CÁCH QUẢN LÝ NHÂN SỰ CỦA NGƯỜI NHẬT ĐANG THAY ĐỔI THẾ NÀO?

Những cách quản lý nhân sự “điển hình” của người Nhật đang dần dần thay đổi để thích nghi với điều kiện kinh tế, toàn cầu hóa và văn hóa hiện đại.

Bài viết này sẽ mang đến cái nhìn tổng quan về những điểm đặc trưng trong cách quản lý nhân sự của người Nhật từ trước đến nay, cũng như điểm qua những thay đổi chính trong chính sách quản lý nhân sự của các công ty tại Nhật Bản.

A. Những điểm chính trong cách quản lý nhân sự của người Nhật

Nhật Bản là một quốc gia có nền văn hóa truyền thống lâu đời. Truyền thống phong phú và phức tạp đã ảnh hưởng đến cách quản lý nhân sự tại Nhật. Một số đặc điểm nổi bật của cách quản lý nhân sự tại Nhật Bản bao gồm: việc làm trọn đời, chế độ phúc lợi và thăng tiến dựa theo thâm niên làm việc, và tình đoàn kết doanh nghiệp.

Những đặc điểm khác trong cách quản trị nhân sự của người Nhật có thể kể đến hệ thống quản lý chất lượng đặc trưng, quyết định bằng sự đồng thuận, sự trung thành của nhân viên đối với công ty, và thiếu bình đẳng giới tại nơi làm việc.

Truyền thống phong phú và phức tạp đã ảnh hưởng đến cách quản lý nhân sự tại Nhật (Nguồn ảnh: Google)

1. Việc làm trọn đời

Theo truyền thống, các doanh nghiệp Nhật tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp và đảm bảo họ sẽ được làm việc với công ty trong suốt sự nghiệp của họ. Chính sách việc làm trọn đời này mang đến nhiều lợi ích cho cả doanh nghiệp và người lao động. Công ty sẽ được hưởng lợi khi sự ổn định sự nghiệp sẽ tạo cảm hứng cho sự tận tâm và trung thành của nhân viên, từ đó nâng cao năng suất lao động.

Song song đó, nhân viên sẽ được đào tạo liên tục trong tất cả các lĩnh vực tại công ty, giúp nhân viên nâng cao trình độ và trở nên linh hoạt với các kỹ năng cần thiết mà họ có thể cống hiến cho công ty trong suốt sự nghiệp của họ. Việc làm trọn đời cũng giúp giảm tỷ lệ nhảy việc của nhân viên, giữ chân nhân tài, và công ty sẽ được lợi nhuận từ các chương trình đào tạo mà họ đã đầu tư vào.

Đối với nhân viên, lợi ích chính từ chính sách việc làm trọn đời là sự ổn định trong sự nghiệp, và người lao động được đảm bảo được nhận lương hưu sau khi nghỉ hưu. Làm việc cả đời cho một công ty cũng mang đến nền tảng vững chắc cho việc phát triển sự nghiệp và tăng lương trong nội bộ công ty.

2. Chế độ phúc lợi và thăng tiến dựa theo thâm niên làm việc

Tôn trọng thứ bậc và người lớn tuổi là những điểm quan trọng của Nho Giáo - triết lý ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự hình thành và phát triển của nền văn hóa Nhật Bản. Điều này phản ảnh rõ rệt trong chế độ tăng lương và thăng tiến dựa theo thâm niên trong cách quản lý nhân sự của người Nhật.

Lợi ích của chế độ này là nó đảm bảo sự phát triển nghề nghiệp và phúc lợi cho những nhân viên trung thành cống hiến lâu dài cho công ty. Tuy nhiên cũng có nhiều chỉ trích cho rằng chế độ này không cho phép những nhân tài mới được đồng hạng với những nhân viên thâm niên, cũng như những người mới có kỹ năng tốt sẽ không được thăng cấp lên cấp bậc điều hành.

3. Tinh thần đoàn kết doanh nghiệp

Mô hình công đoàn có mặt trong hầu hết các doanh nghiệp ở Nhật, và đóng vai trò trung gian giữa nhân viên và công ty. Ban quản lý sẽ họp với công đoàn để thảo luận các vấn đề về lương, chiến lược và quyền nhân viên. Các vấn đề này được thỏa thuận và giải quyết bởi cả hai bên trên tinh thần hợp tác và hài hòa với các giá trị văn hóa doanh nghiệp, cũng như văn hóa quốc gia.

Tinh thần làm việc theo nhóm là nét đặc trưng của người Nhật so với các quốc gia khác (Nguồn ảnh: Google)

4. Hệ thống quản lý chất lượng

Sản xuất chất lượng cao là thế mạnh chính của nền kinh tế Nhật Bản. Điều này ảnh hưởng nhiều đến cách thức quản lý nhân sự của người Nhật tại các doanh nghiệp. Các công ty ở Nhật thường thành lập ban kiểm soát chất lượng, gồm từ 6 đến 12 nhân viên (đủ mọi cấp bậc, từ cấp quản lý đến nhân viên bình thường) trên tinh thần tự nguyện.

Ban kiểm soát chất lượng sẽ họp mỗi tuần một lần để trao đổi ý tưởng về cách đổi mới quy trình sản xuất và tăng năng suất và sự cạnh tranh cho công ty. Việc thành lập các ban kiểm soát chất lượng này giúp thúc đẩy sự tôn trọng lẫn nhau giữa các thành viên từ những cấp bậc khác nhau trong công ty.

Ngoài ra các ban kiểm soát cũng khuyến khích việc đóng góp ý kiến và phản hồi từ những người lao động trong công ty. Hệ thống này đã thúc đẩy ý thức tập thể về tinh thần trách nhiệm và tin tưởng lẫn nhau.

Đọc thêm: 7 nguyên tắc vàng để quản lý nhân viên hiệu quả

5. Quyết định bằng sự đồng thuận

Trong kinh doanh và giao tiếp hằng ngày, người Nhật luôn chú trọng vào việc quyết định bằng sự đồng thuận, mọi người trong công ty cần có thống nhất chung trong các mục tiêu và quyết định của công ty, hạn chế xảy ra xung đột.

Hệ thống đồng thuận này được biết đến như là “hệ thống ringi” và là một trong những cách thức quản lý nhân sự quan trọng nhất ở Nhật Bản. Các quyết định được đưa ra theo một quy trình có cấu trúc, logic và được cân nhắc kỹ về các tác động lâu dài, hơn là các ảnh hưởng trước mắt.

6. Nhân viên trung thành với công ty

Các công ty ở Nhật Bản được xây dựng dựa trên triết lý rằng cả công ty là một “gia đình”. Do đó, nhân viên cực kỳ trung thành với công ty và đóng vai trò quan trọng trong việc cùng nhau phát triển công ty.

Tư duy chung trong hầu hết các công ty Nhật là hiếm khi một nhân viện được khen ngợi hoặc bị chỉ trích cá nhân. Nhân viên thường xuyên làm thêm giờ mà không được trả lương để đóng góp vào sự thịnh vượng chung của công ty.

7. Thiếu bình đẳng giới tại nơi làm việc

Theo truyền thống, phụ nữ không được xem là bình đẳng với nam giới trong môi trường kinh doanh. Nữ sinh viên sau khi tốt nghiệp khó tìm được cơ hội công việc phù hợp, và người Nhật hay nói rằng cách thức làm việc của Nhật Bản khiến cho phụ nữ Nhật hầu như không thể có cả gia đình và sự nghiệp.

B. Cách quản lý nhân sự tại Nhật Bản đang thay đổi như thế nào?

Sự căng thẳng ngày càng trở nên nghiêm trọng giữa cách quản lý nhân sự theo truyền thống tại Nhật Bản với sứ mệnh cạnh tranh toàn cầu và đảm bảo hiệu suất. Nhìn chung, dù đang diễn ra chậm nhưng cách quản lý nhân sự của người Nhật đang thay đổi, chủ yếu là do Nhật Bản thất thế về hiệu quả kinh tế trong những năm gần đây và ảnh hưởng của toàn cầu hóa đến sự cạnh tranh doanh nghiệp.

Việc làm trọn đời vẫn là chính sách quản lý nhân sự tương đối phổ biến ở Nhật Bản, chiếm khoảng 35% số lượng nhân viên ở Nhật. Thực tế cho thấy rằng việc làm trọn đời đã trở thành một phong tục chứ không chỉ đơn thuần là một yêu cầu trong hợp đồng lao động - nó đã ăn sâu vào văn hóa Nhật do đó dễ dàng được tuân theo không cần tới quy định pháp luật.

Tuy nhiên, khi đối mặt với áp lực chi phí, việc làm trọn đời không mang lại kết quả tốt nhất cho các công ty hoặc nền kinh tế Nhật Bản. Chính sách này có thể dẫn đến sự tự mãn, thiếu động lực thay đổi và năng suất của nhân viên, cũng như phân bổ nguồn nhân lực không hiệu quả.

Có khả năng việc làm trọn đời sẽ dần dần suy giảm, khi các thế hệ trẻ với sự ưa thích đối với một con đường sự nghiệp linh hoạt hơn được tuyển dụng và không có cam kết về việc làm trọn đời.

Thế hệ trẻ tại Nhật ưa thích một con đường sự nghiệp linh hoạt (Nguồn ảnh: Google)

Chủ nghĩa công đoàn trong các công ty Nhật Bản cũng đang giảm sút. Lý do cho điều này có thể bao gồm tầm quan trọng ngày càng tăng của ngành dịch vụ so với ngành sản xuất, cũng như sự suy giảm kinh tế của Nhật Bản nói chung. Song song đó, hệ thống ban quản lý chất lượng cho thấy sự không phù hợp với các nền văn hóa theo chủ nghĩa cá nhân.

Các thế hệ trẻ ở Nhật Bản chủ nghĩa cá nhân hơn là chủ nghĩa tập thể; họ đã được gọi là "thế hệ toàn cầu", với một số nghiên cứu chứng minh rằng sinh viên đại học Nhật Bản có chủ nghĩa cá nhân hơn cả sinh viên đại học Mỹ. Do đó, có khả năng hệ thống ban quản lý chất lượng ở Nhật Bản sẽ dần suy giảm theo thời gian.

Như đã trình bày ở trên, đã có sự gia tăng tổng thể về chủ nghĩa cá nhân ở Nhật Bản, đặc biệt là ở các thế hệ nhân viên trẻ. Mặc dù vậy, “hệ thống ringi” vẫn tiếp tục thịnh hành ở Nhật Bản và là một tư duy ăn sâu vào xã hội Nhật Bản.

Điều này mang đến những thách thức đối với các doanh nghiệp quốc tế đang hoạt động ở Nhật Bản, vì cần ra quyết định theo một quy trình đồng thuận hết sức cụ thể và kỹ lưỡng.

Bình đẳng giới hiện nay tại nơi làm việc ở Nhật Bản vẫn còn thua xa thế giới phương Tây. Khoảng 70% phụ nữ ngừng làm việc sau khi sinh con, so với 30% ở Mỹ. Chính quyền Nhật Bản đang cố gắng thay đổi vấn đề này, do lực lượng lao động của Nhật Bản đang dần thu hẹp vì vậy lực lượng lao động nữ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện hoạt động kinh tế của Nhật Bản.

Chế độ phúc lợi và khen thưởng dựa trên hiệu suất và đã trở nên phổ biến hơn ở Nhật Bản (Nguồn ảnh: Google)

Hiện nay, khoảng 70% doanh nghiệp Nhật Bản đang chuyển đổi từ hệ thống phúc lợi và khen thưởng theo thâm niên sang hệ thống dựa theo năng lực và hiệu suất. Tuy nhiên, việc chuyển đổi này cũng gặp nhiều khó khăn vì thiếu sự đồng thuận từ các ban quản trị cấp cao.

Dân số của Nhật Bản ngày càng già đi, và hệ thống phúc lợi và tiền lương dựa theo thâm niên làm tăng chi phí của doanh nghiệp. Do toàn cầu hóa, cơ hội làm việc cho các công ty nước ngoài với chế độ phúc lợi và khen thưởng dựa trên hiệu suất và đã trở nên phổ biến hơn ở Nhật Bản.

Điều này thu hút các tài năng và buộc các công ty Nhật Bản phải thay đổi khỏi hệ thống dựa trên thâm niên để cạnh tranh trên trường toàn cầu. Ngoài ra, những nhân viên trẻ hơn tại Nhật đang đấu tranh để có thể vận dụng chế độ khen thưởng đồng cấp cũng như phúc lợi linh hoạt vào doanh nghiệp của mình.

Về EveHR

Chia sẻ cùng nền văn hóa phương Đông như Nhật Bản, chế độ phúc lợi ở Việt Nam hiện tại cũng đang dần chuyển mình từ hệ thống dựa trên thâm niên sang hệ thống dựa trên hiệu suất để thích nghi với toàn cầu hóa và nền kinh tế mới. Bên cạnh đó, hầu hết nhân viên người Việt đều có nhu cầu được khen thưởng thường xuyên và đúng lúc, cũng như được doanh nghiệp trao quyền để khen thưởng đồng nghiệp hay cấp trên của mình.

Tại Việt Nam, EveHR được biết đến như một nền tảng phúc lợi linh hoạt và khen thưởng nhân viên hàng đầu, nơi mọi nhu cầu của doanh nghiệp đều được đáp ứng.

Với tính năng Phúc lợi linh hoạt từ EveHR, doanh nghiệp có thể lựa chọn mang đến các phần thưởng và phúc lợi cho nhân viên từ hơn 400 thương hiệu đối tác của EveHR trên cả nước. Đồng thời, thông qua nền tảng EveHR nhân viên có thể khen thưởng, gửi những lời động viên cũng như khích lệ tinh thần cho nhau bất cứ khi nào.

EveHR - nền tảng phúc lợi và khen thưởng nhân viên hàng đầu tại Việt Nam là sản phẩm từ câu chuyện đầu tư về con người của tập đoàn Fram^ Group - công ty phát triển phần mềm cao cấp được niêm yết trên sàn NASDAQ.

Với EveHR, doanh nghiệp hoàn toàn có thể tìm thấy một giải pháp cho chính mình dựa trên hai tính năng chính: Phúc lợi linh hoạt và Cổng khen thưởng. Nền tảng linh hoạt tùy chỉnh truy cập được trên cả website và di động cho phép nhân viên có trải nghiệm tối ưu và HR có chiến lược phát triển văn hóa công ty thân thiện nhất.

Website: https://www.evehr.vn | Phone: (028) 3829 9715 | Email: help@evehr.vn